Hoofdstuk 3 — De Dag van de Razzia: 10–11 november 1944

 

De vroege ochtend van 10 november 1944 markeerde het begin van de grootste mannenrazzia in Rotterdam en Schiedam.                       Wat voorafging aan deze dag — maandenlange voorbereiding door de Duitse bezetter, afgesloten communicatie en militaire bezetting van de stad — werd nu zichtbaar in de straten en woonwijken.

Het verloop van de Razzia

 

In vrij korte tijd werden ruim 52.000 mannen tussen 17 en 40 jaar opgepakt. Sommigen werden van straat geplukt, anderen uit hun huizen gehaald, soms letterlijk uit bed getrokken. Wie probeerde te ontsnappen via achtertuintjes, zolders of stegen, werd opgejaagd of onder schot gehouden. De operatie verliep strak georganiseerd, doordacht en meedogenloos.

Verzamelpunten

 

De opgepakte mannen werden naar verzamelpunten gebracht, waar ze geregistreerd en gesorteerd werden voor transport naar Duitsland. In Rotterdam waren de belangrijkste locaties:

• De Kuip (Feyenoord Stadion)

• Het belastinggebouw

Van daaruit begon de lange en zware tocht naar de verschillende kampen, waaronder het Arbeitserziehungslager Augustaschacht te Ohrbeck nabij Osnabrück, waar veel mannen zwaar leden en velen het niet overleefden.

Impact op de wijken en gezinnen

 

Voor de wijken zoals Tuindorp Vreewijk, Hillesluis en Tarwewijk betekende de razzia chaos en angst. Families werden abrupt ontwricht. Kinderen verloren hun vaders, vrouwen bleven achter zonder enige zekerheid. De razzia liet diepe sporen na: verdriet, trauma en onzekerheid over het lot van hun geliefden.

Persoonlijke verhalen

 

Onder de opgepakte mannen bevond zich ook mijn vader, Hendrik Willem Gaertman, wiens naam ik draag. Zijn weg voerde via Rotterdam naar verzamelplaatsen en uiteindelijk naar het Arbeitserziehungslager Augustaschacht, waar hij en velen anderen onder zware omstandigheden moesten werken. Van de duizenden mannen overleefden bij de laatste herdenkingen ruim 500 het niet, maar in de wandelgangen wordt gefluisterd dat het werkelijke aantal slachtoffers mogelijk rond de 2.000 lag.

Herdenking en herinnering

 

Het Razzia-monument in Rotterdam herinnert aan deze tragische dagen en benadrukt dat het verhaal van de razzia niet vergeten mag worden. Dit monument, samen met documentaires zoals die van Andere Tijden — geregisseerd door Tom Kleijn ( de winnaar van de slimste mens ), met research door Hanna Dogger en Anna Wabeke — laat de laatst levende mannen en de kinderen die hun vader verloren terugblikken op deze tragedie.